2007-12-26

Gabonak... mundu indigena barruan

Ohartxo bat: Begiratu "artxiboan" gaur bertan blogean sartu ez bazarete, azken aste osoko kronika bi zatitan egin beharra izan baitut.

Hilaren 23a, Gabon bezpera, Urubamba errekaren ertzean dagoen "Ochentaydos" herrixkan hasi nuen, zelabaiteko hostaltxo batean lo egin eta gero. Herria birbataiatua izan zen orain urte batzu dela Aguas Calientesera dijoan trenbidea ireki zenean ,82garren kilometroan kokatua dagoela ta ... Eguraldi ederrak aurreko eguneko iluntzean ikusiten utzi ez zidana erakutsi zidan etxetik irten orduko, Urubambako bailara 5000metrotik gora altxatzen diren tontorrez inguratua baitago. Egunaren bukaerako helburua, Ocongate zen, Cuscotik harantza, mendietan gora eginaz, Puerto Maldonado eta Brasilera irtetzen den errepidea hartuz, hiru bat orduko bidean. Machu Picchurantza irten aurretik egin nion bixita relampagoan Antonio Guardamino jesuita donostiarra ezagutu nuen bertan, Iraitzen osaba Kaxildoren lagunmina, eta Ocongate eta inguruko komunitate indigenetako parrokoa... eta hori baino askoz gehiago.



Hilaren 23a, Gabon Gau bezpera... Etxetik eta etxekoengandik milaka kilometrora egonda, egunak iristen ari zirenean, nire burua "hozten" aritu nintzen sarritan, aurretik oraindik beste Gabon Gau asko, Eguberri, Urte Zahar ta Urte Berri asko geratzen direla pentsatuz, baina egindako bixitan Antoniok luzatutako gonbitari, Gabon gaua berekin eta Ocongaten lanean ari diren beste bi bertako mojekin pasatzekoari, alegia, enion ezetzik esan... Duda gabe hobeto nengoen beraiekin Cuzcoko hotelean bakarrik baino... Eta Ocongaten egindako egonaldia hori baino askoz gehiago izan da gainera, orain arte arrotz, mesfidati eta urrutitik begiratzen ninduten indigenengana hurbiltzeko, berien bizimodua askoz ere gertuagotik ezagutzeko parada ezinhobea suertatu baita.


Ocongatera iritsi aurretik baina, derrigorrezko parada, Ollantaytambo, inken Orreaga...
Cuzcotik berrogei bat kilometrora, mendi magalean kokatua dagoen tenplua, gaztelu bilakatu zen tenplua dago, inkek lekurik zailenetan eraikinik harrigarrienak egiteko zuten gaitasunaren seinale, eta konkistatzaileen aurka izan zuten garaipen bakarraren eskenatoki... Cuzco erori eta gero, hemen gotortu zen Manco Inca geratzen zitzaion gudarostearekin... Francisco Pizarroren anaia Hernando harantza abiatu zen errege inca garaitu asmoz, baina honek, mendiaren magalpean zeuden ubideak desbideratu eta lokatzez bete zituen, erasora etorritako españolak bertan harrapatuz... Mendi gainetik jaurtitako harri, gezi eta lantzek triskantza eragin zuten españolen artean eta ihesi irten behar izan zuten Ollantaytambotik, Manco Incaren gudariak atzetik zituztela... Baina euskaldunoi gertatu izan zaigun bezela, etzen luzarorako izan garaipena, Chiletik etorritako beste gudaroste batek garaitu bait zuten azkenik Manco Inca, bere azkenengo gordeleku izan zen Vilcabambako ohianean harrapatu eta erahil zuten arte... Leku eder hontan bixita egin eta azpian dagoen herri koketoan autobusaren zain nengoela, Quico eta Javi aurkitu nituen berriz, Arequipako Colcako bailaran ezagutu nituen andaluziar jator askoak... Quico Euskal Herrian sarritan egondakoa da, eta Javik berriz birraitona Hutzikoa zuen, nafarra... Gustora utzi nion Cuzcorako lelengo autobusari alde egiten beraiekin garagardotxo bat hartu eta tertulia alaia egiten genuen bitartean...



Eguneko azken argiak amaitzen ari zirela iritsi nintzen Ocongatera, "Padresito" Antonio eta bere umeen korua hurrengo eguneko mezarako kantuak ensaiatzen ari ziren bitartean... Afaltzeko, uummmh! Callampak!! (Txanpiñoiak) Garbitzeko lanak hartu arren, ederrak zeuden; presarik gabe prestatu behar izan genuen afaria, aldiro-aldiro, beti irekia dagoen atera, orain gazte bat, gero jantzi tradizionalez jantzitako andretxoa, beranduago parrokiako langileak ate joka etorri bait ziren... gustora egon giñen gero Antonio ta biok gaueko ordubiak arte ia tertulian... Hogeitasei urte daramatza Antoniok inguru hartan, Urcosen lelengo eta Ocongaten gero, eta ketxueraz bere ama hizkuntza izango balitz bezela egiten du. Urte guzti hauetan, gainera, inguruko jendearen bizimodua eta gabezien berri ederki jaso du... Orain hamar urte arte argindarrik etzen Ocongaten, eta errepidea oraintxe asfaltatu berri dute, Brasilerako irteera den bide garrantzitsua izan arren... Bide zaharra sarritan lurjauziek itxita, dozenaka alditan egin beharra izan du oinez Urcosetik Ocongaterako bidea, egun oso bateko txangoa, eta zer esan inguruko komunitateetara joateko egindako ibilaldiei buruz... Traba guzti hauen kontrapuntua, bizi den inguruaren edertasuna... Bere etxeko leihotik goizero-goizero Ausangate du paisaiaren errege, 6200 metrotik gorako menditzarra, eta herritik pixkat gora egin ezkero, Cayangate, Colloriti... Alpaca taldeak larreetan bazkatzen, papak eta artoa chacretan... Eta jendea...










Hurrengo goiza niretzako gordea zuen Antoniok, eta bere todoterrenoa hartuta mendietara habiatu giñen, berandu, euri garaiko lainoek paisaia ilundu eta euria egin zigulako gogoz, baina a ze gozada berekin joatea... Jende guztiak irrifartsu egiten zigun agur, eta bidean mila geldialdi egin genituen, hona ez bazen hara zijoazten nekazariak jasotzeko... Bera bezain besteko alaitasunez eta errespetuz agurtzen ninduten ni ere, eta inpresionantea egin zitzaidan, orain arte indigenak eskaparatean bezala ikusi eta gero, bera agurtu ondoren, nola andretxoak, gizonak, ke eta alpaka ile usain sarkorrez jantzitako nekazariak ni besarkatzera etortzen ziren ondoren... Callampazale amorratua Antonio, sarri geratzen zuen todoterrenoa bide bazterrean ttak! hantxe pare bat ikusi zituelako, eta berriro ere kotxera sartu orduko, han non datorren zelaian behera mutikotxo bat, esku artean daraman txapela callampaz beteta, zikin, mukiz beteta, baina kriston irrifarrearekin... eta gero beste bat, eta beste bat... "Madresitek" afaltzeko egin beharreko menuak beste konponente bat gehiago izan zuen.



Aspaldiko partez, mezetara joan nintzen iluntzean... eta oraingoan ez zen funeral bategatik... Eliza lepo beteta, ordu erdi bat aguantatu nuen bertan, Antonio ketxueraz sermoia ematen entzuteko kuriositateak lagunduta... Eta gero, afaltzera!!


Karramarro zopa, olisko rolloak mahaspasekin, papa pudiña eta beraien negutegiko marrubiak postrerako... zer gehiago esaka liteke ba? Barriketa alaiean inguruko jendearen bizitzari buruzko beste mila anekdota, eta nire lotsarako, eta ia ia nire begien malkotarako... opariak! Afaltzeko garagardoa besterik eraman enuela, eta beraiek, bakoitzak txuio, txapel bana!! Barre ederrak bota genituen uste gabeko kointzidentziarekin... Hurrengo goizean, Antoniok, txuio bi buru bat estaltzeko gehiegi zela pentsatuta, aurreko gauean oparitutakoa aldatu zidan... Mendian jantziko ez dudan baten ordez, baina ia-ia berriro malkoak irten arazi zidan opariarekin... Ocongate eta inguruetan jai berezietan eta ezkontzatan janzten den txuioa opari... izugarri ederra! Beste oparia, bere todoterrenoa! Jaiki eta segituan, aurreko egunekoa errepika etzedin, automobila hartu eta Ausangate "apu"aren magaleraino hurbildu nintzen, oraingoan bai, zeru urdiña lagun... Graziosoa izan zen , jendeak hurrutitik kotxea ezagutzen bait zuen, eta agur egin, gero barruan zijoana Antonio etzela ikusteko... Hala ere, gidaria bera ez, baino ohiturak bai mantendu nituen... lelengo gizontxo bat, eta gero "mamita" bat ere eraman bait nituen beraien herrira.


Urcoserarteko bidea elkarrekin eginda, ketxua ikastaro ttiki bat egiteko aprobetxatuz, agur esan genion elkarri... Euskal Herrian elkartuko gara berriz.

2 comentarios:

Anónimo dijo...

iepe!!
txapel aldakerta onerako izango ote da! hori behintzat autobusean ez dizute hain errex harrapatuko...

muxu bat, guapo, euripetatik.

Andoni Bengoa dijo...

Aupa Gari, Eguberri on!!

pozketan gaittuk berri onak jasotiaz. Gustora asko irakurten jittuau hire abenturak. Hola jarraiketan bok, itzultzerako badaukak liburu baterako lain.

Urte barri on!!

Itziar, Iratxe ta Andoni